Historia - kurs wprowadzajÂący

mgr Timoteos Stefanosigos
Historia – kurs wprowadzajÂący
definicja – periodyzacja – nauki pomocnicze
Kaharonea – sierpieĂą 2010

Historia - definicja, ÂźrĂłdÂła, wyniki i periodyzacja
Historia <gr.surm. ἱστορία>, w najszerszym ujĂŞciu jest naukÂą humanistycznÂą, zajmujÂącÂą siĂŞ badaniem przeszÂłoÂści, a w szczegĂłlnoÂści - historia czÂłowieka i cywilizacji ludzkiej. Wyró¿nia siĂŞ trzy podstawowe ÂźrĂłdÂła, ktĂłre sÂą ÂźrĂłdÂłami wiedzy uzyskiwanej przy wspomnianym badaniu - Âświadectwa bezpoÂśrednie, ÂźrĂłdÂła pisane oraz - ujmujÂąc ogĂłlnie - wyniki badaĂą nauk pomocniczych historii. Wynikiem tych badaĂą jest opis przeszÂłych dziejĂłw - nazywany historiografiÂą.

Je¿eli chodzi o zakres czasowy, jaki obejmuje historia, najczêœciej przyjmowanym punktem pocz¹tkowym jest powstanie cywilizacji opartej na przekazie pisemnym. Zasadniczo wszystko, co mia³o miejsce wczeœniej okreœla siê jako prehistoriê. Nie jest to jednak granica ostra - czêsto przyjmuje siê za jej pocz¹tek generalnie pocz¹tek jakiejkolwiek cywilizacji - od powstania pierwszych wiêkszych oœrodków cywilizacyjnych. Tego typu periodyzacja sprawia, ¿e ró¿nie datuje siê pocz¹tek historii w ró¿nych obszarach œwiata.

Drugim problemem periodyzacji jest jej koniec. Mo¿na przyj¹Ì, ¿e wszystko, co nie jest teraŸniejszoœci¹, jest histori¹, czêsto przyjmuje siê jednak pewien odstêp czasowy <od kilku do kilkudziesiêciu lat>, przy rozgraniczaniu historii i np. kwestii aktualnych, znajduj¹cych siê w zakresie zainteresowania \"bie¿¹cej\" politologii, socjologii czy ekonomii. Dystans czasowy zwiêksza bowiem obiektywizm badaù historycznych.

Warto pamiĂŞtaĂŚ, Âże periodyzacje mogÂą byĂŚ ró¿ne w zaleÂżnoÂści od np. geografii. Ze wzglĂŞdu na ró¿nice w rozwoju kultury i cywilizacji periodyzacja moÂże byĂŚ ró¿na w zaleÂżnoÂści od regionu czy kontynentu. PrzykÂładowo, najbardziej znanÂą nam jest realna periodyzacja historii Europy, ktĂłrÂą dzielimy na staroÂżytnoœÌ, Âśredniowiecze, nowoÂżytnoœÌ i wspó³czesnoœÌ – jednak periodyzacja historii innych realnych kontynentĂłw zazwyczaj znaczÂąco siĂŞ od niej ró¿ni – co oznacza rĂłwnieÂż, Âże wirtualna historia takÂże nie musi byĂŚ jej podporzÂądkowana.

Nauki pomocnicze historii
Istnieje ich bardzo wiele - wszystkie s¹ czêœci¹ historii jako nauki ogólnej, ale w wielu przypadkach zahaczaj¹ te¿ o ró¿ne inne dziedziny. Najwa¿niejsze z nich to:

• Archeologia - nauka badajÂąca materialne pozostaÂłoÂści ludzkich kultur,
• Archiwistyka i bibliologia - nauki zajmujÂące siĂŞ piÂśmiennictwem i korzystaniem z archiwĂłw.
• Chronologia - nauka zajmujÂąca siĂŞ badaniem kalendarzĂłw i sposobĂłw datowania
• Dyplomatyka – Nauka krytycznie badajÂąca dokumenty <gr. δίπλωμα diploma>, i zajmujÂąca siĂŞ weryfikowaniem ich oryginalnoÂści.
• Kartografia – nauka zajmujÂąca siĂŞ mapami oraz metodami ich produkcji.
• Paleografia – nauka o systemach pisma, g³ównie sprzed ery druku.  
• Heraldyka i weksykologia - nauki zajmujÂące siĂŞ symbolikÂą i powstawaniem herbĂłw i godeÂł oraz flag, sztandarĂłw czy proporcĂłw.

Inne nauki pomocnicze to numizmatyka <o pieni¹dzu, g³ównie monetach>, sfragistyka <o pieczêciach>, metrologia <o sposobach pomiarów>, genealogia <o stopniach pokrewieùstwa osób i rodzin>, a tak¿e liczne \"historyczne\" dzia³y innych nauk - geografia historyczna czy demografia historyczna. Szczegó³owe dzia³y w³aœciwej nauki historii <jak historia polityczna czy historia gospodarcza> okreœla siê mianem specjalizacji.